Stanisław Lem był najważniejszym polskim pisarzem powojennym. Był wielkim wizjonerem. Wiele jego proroctw sprawdziło się, sprawdza się lub dopiero się sprawdzi.
Rafał Kosik
ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ
Stanisław Lem (ur. 12 września 1921 we Lwowie, zm. 27 marca 2006 w Krakowie) to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli literatury polskiej i światowej, stawiany na równi z Herbertem Georgem Wellsem czy Olafem Stapledonem. Był twórcą wszechstronnym – zajmował się nie tylko literaturą, ale także filozofią, medycyną, techniką, fizyką, futurologią. Fascynacja przyszłością zaowocowała wieloma dziełami w nurcie fantastyki naukowej, w których polski pisarz ukazywał m.in. niewiarygodny rozwój technologii i opisywał spotkania z istotami pozaziemskimi.
Jego utwory przetłumaczono na 40 języków; do dziś są one uznawane za perły światowej literatury.
Lem był także laureatem wielu nagród i wyróżnień; otrzymał m.in. 5 doktoratów Honoris Causa, Order Orła Białego oraz medal „Gloria Artis”. Jego nazwiskiem została oznaczona jedna z planetoid (3836 Lem).
Swoim miejscem na ziemi uczynił Kraków. To w tym mieście rozpoczął przygodę z literaturą, publikując własne opowiadania na łamach czasopism „Odra” czy „Kuźnica”. Tu także spędził ostatnie lata swojego życia.
WYBRANE DZIEŁA
- „Solaris” (1961) – spotkanie psychologa z tajemniczym, inteligentnym oceanem na planecie Solaris. Mężczyzna próbuje dowiedzieć się, czym tak naprawdę jest owa istota.
- „Powrót z gwiazd” (1961) – załoga statku kosmicznego wraca z dziesięcioletniej podróży na Ziemię. Na miejscu okazuje się, że na błękitnej planecie upłynęło znacznie więcej czasu, a społeczeństwo diametralnie się zmieniło. Bohaterowie muszą odnaleźć się w nowej rzeczywistości.
- „Bajki robotów” (1964) – zbiór opowiadań, których głównymi bohaterami są dwaj konstruktorzy (roboty Klapaucjusz i Trurl); akcja dzieje się we wszechświecie wypełnionym myślącymi maszynami.
- „Opowieści o pilocie Pirxie” (1968) – opowiadania o pilocie statku kosmicznego. Lem porusza tutaj problem interakcji pomiędzy człowiekiem i maszyną – czy roboty potrafią myśleć?
CIEKAWOSTKI O STANISŁAWIE LEMIE
- Otrzymał 5 doktoratów Honoris Causa.
- W swojej książce „Powrót z gwiazd” opisał urządzenia przypominające dzisiejsze iPady. Warto wspomnieć, że dzieło zostało wydane w 1961 roku, na długo przed erą Internetu.
- Rodzice Lema mieli korzenie żydowskie, wychowywali syna w katolicyzmie, zaś on sam uważał się za ateistę.
- Stanisław Lem nie dostał się na Politechnikę Lwowską; studiował medycynę w Lwowskim Instytucie Medycznym, później na Uniwersytecie Jagiellońskim.
- Po studiach odbył praktykę w szpitalu położniczym – odebrał 20 porodów i asystował przy cesarskim cięciu.
- W czasie wojny pracował jako pomocnik mechanika i spawacz w niemieckiej firmie Rohtofferfassung, zajmującej się odzyskiwaniem metali ze zniszczonego sprzętu wojskowego; jednocześnie współpracował z ruchem oporu, przekazując zdobytą broń i amunicję.
- W latach 1983-1988, podczas pobytu w Wiedniu, publikował swoje prace w „Kulturze”, paryskim magazynie dla polskich emigrantów, pod pseudonimem „P. Znawca”.
- Ostatnią powieścią Lema była „Fiasko”, tematyką nawiązująca do jego najwcześniejszych utworów – opowiada ona o spotkaniu Ziemian z obcą cywilizacją.
- Stanisław Lem uwielbiał chałwę i marcepan, nie chciał z tych przysmaków zrezygnować nawet wtedy, gdy zachorował na cukrzycę.
- Prywatnie pasjonował się motoryzacją.
- Amerykański pisarz s-f – Philip K. Dick – uważał, że Stanisław Lem nie istnieje, lecz że jest podmiotem stworzonym sztucznie przez komunistów, zaś za jego utworami stoi kilku innych, tajnych literatów.
TWÓRCY O STANISŁAWIE LEMIE
- Gdybym miał wskazać kogoś, kogo nazwałbym moim mistrzem, to na pierwszym miejscu wymieniłbym właśnie Lema.
Rafał Kosik
Polski pisarz science fiction
- Lem jest najprawdopodobniej wieloosobowym komitetem, a nie pojedynczym osobnikiem, gdyż pisze wieloma stylami i raz zna niektóre obce języki, a raz nie.
Philip K. Dick
Amerykański pisarz science-fiction
- Na Lemie uczyłem się SF. Był pierwszym autorem, którego czytałem. Miałem szczęście mieć tak wspaniałe wprowadzenie do tego gatunku. Myślę, że twórczość Lema należy do największych osiągnięć światowej fantastyki naukowej. Kto nie czytał Lema, nie może uważać, że zna ten gatunek.
Andrzej Sapkowski
Polski pisarz fantasy
- Rzadko spotyka się kogoś, kto jak Stanisław Lem tak wnikliwie przenikał świat, którego my nie rozumiemy. Mimo że jego powieści dotykały poważnych tematów, zachował poczucie humoru i dystansu do tego, co dopiero miało się wydarzyć.
Andrzej Wajda
Polski reżyser filmowy
WYBRANE CYTATY STANISŁAWA LEMA
- „Diabeł wie, ile nienormalności siedzi czasem w geniuszu i na odwrót.”
- „[…] świat […] to przecież zbiorowisko najfantastyczniejszych dziwności, których powszechność niczego nie tłumaczy.”
- „O tym, że się jest szczęśliwym, wie się dopiero potem, kiedy to minęło. Człowiek żyje zmianą.”
- „Jesteśmy jak na krze, która jest unoszona prądami technologii. Nie panujemy nad nią, nie wiemy dokąd nas niesie, nie wiemy jak nią sterować.”
- „Ignorancja nasza (ludzka) jest oceanem ogólnoświatowym, zaś wiedza pewna – pojedynczymi wysepkami na tym oceanie.”